019. Για τα γεγονότα μετά την αποχώρηση

 

Στις 4 Ιανουαρίου 1804 (Γρηγ) ο Ρομιέ αποστέλλει αναφορά στο Παρίσι για τα γεγονότα στον Μωριά και πληροφορίες από Ναύπλιο για προσέγγιση του Αλή με τους Άγγλους καθώς και για τα γεγονότα που συνέβησαν στην μετακίνηση των Σουλιωτών προς τον τόπο εγκατάστασης τους.

 

Τα αναφερόμενα στους Σουλιώτες από τον Ρομιέ, έχουν ενδιαφέρον διότι:

- επιβεβαιώνουν τα περί θυσίας των Σουλιωτισών στο Ζάλογγο και μάλιστα με κυκλικό χορό

- επιβεβαιώνουν σε ικανό βαθμό την χρονολόγηση των γεγονότων στο Ζάλογγο όπως την προσδιορίζει ο Αραβαντινός δηλ 28 και 29 Δεκεμβρίου 1803 (Γρηγ).

- προσφέρουν άγνωστες λεπτομέρειες όπως η οχύρωση σε ερειπωμένα σπίτια και η αναμονή εκεί για την κατάληξη της διαμεσολάβησης, οι κινήσεις του Μοτσενίγου απέναντι στον Αλή, η εμπλοκή των πρεσβευτών Ρωσίας και Γαλλίας στην Πόλη

Το κείμενο της αναφοράς σε μετάφραση έχει ως εξής:

 

... Οι Σουλιώτες οχυρωμένοι σε παλαιά ερειπωμένα σπίτια στο έδαφος της Πάργας, ακολουθούμενοι από 5000 τούρκους ,όπως σας έγραψα, βοηθημένοι κάποια στιγμή από συμπατριώτες τους ήδη καταφυγόντες σε αυτή την πόλη και από μερικούς Παργινούς, ανέμεναν το αποτέλεσμα της ζητηθείσας διαμεσολάβησης από την επτανησιακή κυβέρνηση και τον Ρώσο εκπροσώπο.

Ο Αλή πασάς επανέλαβε τις απειλές εναντίον της Πάργας που φοβισμένη δεν τόλμησε πλέον να στηρίξει αυτούς τους δυστυχείς έλληνες, και τους υπέδειξε να σωθούν όπως μπορούσαν.

Ένα μέρος έπιασε τα βουνά του Ξηρόμερου, οι άλλοι τα παράλια του Φαναριού και περάσανε σε αυτά τα νησιά ή καταφύγανε στην Πάργα.

 Τριακόσιοι απ’όλες τις ηλικίες και τα φύλα περικυκλώθηκαν από τους Τούρκους στο ακρωτήρι του Ζαλόγγου, δέχθηκαν επίθεση με δριμύτητα , αντιστάθηκαν με πείσμα και αφού τέλειωσαν τα πυρομαχικά αγωνίσθηκαν με σπαθιά αλλά στο τέλος υποχρεώθηκαν να υποκύψουν. Κατά την διάρκεια της μάχης 50-60 γυναίκες από τις πιο νέες από αυτές τις άτυχες, πιστεύοντας αναπόφευκτη την απώλεια τους και επιθυμώντας να διαφύγουν από την βαναυσότητα των Τούρκων, γκρεμίστηκαν από τα ψηλά του βουνού σχηματίζοντας κυκλικό χορό, σκοτώθηκαν τριάντα στον αριθμό. 

 

Ο βάρβαρος πασάς έκανε να χαθούν αλύπητα οι αιχμάλωτοι του, οι πιο ευτυχείς εσφάγησαν σαν πρόβατα. Έκανε να ανοίξουν την κοιλιά εγκύων και να κόψουν κομμάτια τον καρπό των σπλάγχων τους. Διατήρησε την ζωή μερικών γυναικών και παιδιών για να τις πουλήσει σαν δούλους.

Όλη η Ήπειρος είναι μέσα στη συντριβή της απελπισίας, αυτές οι φρικτές λεπτομέρειες έσκισαν τις καρδιές όλων των κατοίκων αυτών των νησιών.

Σας τα μεταδίδω χύνοντας δάκρυα και αίμα. Μια κραυγή εκδίκησης ορθώνεται από παντού εναντίον αυτού του τέρατος το οποίο θα ανεγείρει φρούριο στη νέα του κατάκτηση.

Την 1η Ιανουαρίου (Γρηγ) το απόγευμα ο κόμης Μοτσενίγος, ο οποίος ακόμη αγνοούσε αυτό το μακελειό, έστειλε Ρώσο αξιωματικό στον πασά για να τον καλέσει να σεβαστεί την περιοχή της Πάργας η οποία ήταν άμεση κτήση του Σουλτάνου υπό την εγγύηση της Ρωσίας σύμφωνα με την συνθήκη της 21ης Μαρτίου 1800. Προσέθετε ότι μετά τις επικοινωνίες με την επτανησιακή κυβέρνηση οι Σουλιώτες που είχαν απέλθει σε αυτά τα νησιά θα εύρισκαν εκεί καταφύγιο και ότι δεν έπρεπε να φοβάται ότι η παραμονή τους θα ήταν αντίθετη προς τα συμφέροντα του και ότι θα απασχοληθούν στην γεωργία και αν αυτός ο Αλή δρούσε κατ’εντολήν της Πύλης θα ταίριαζε πριν πάρει μια απόφαση να αναμένει τα αποτελέσματα των συνομιλιών προς τούτο, που ο Ρώσος πρεσβευτής θα είχε με το Διβάνιο και γιαυτό το θέμα έστελνε αλληλογραφία στην Κωνσταντινούπολη.

Ο Ρώσος αξιωματικός έφθασε, εδώ και λίγες ώρες, και ο κόμης Μοτσενίγος μου κοινοποίησε την απάντηση του πασά, που έχει τον χαρακτήρα της πλέον επίσημης κακής πίστης, συμφωνεί να αποσύρει τα στρατεύματα του από το έδαφος της Πάργας, δέχεται την διαμεσολάβηση του Ρώσου εκπροσώπου, θέλει να αναμένει για να λάβει απόφαση να έχει συνομιλήσει ο Ρώσος εκπρόσωπος με την Πάργα και την κυβέρνηση των Επτανήσων για να εμποδίσει να δεχτούν τους υπόλοιπους Σουλιώτες στο έδαφος τους.   

Στο ελληνικό κείμενο είναι προφανές ότι υπάρχει μια αμφιβολογία στην έκφραση “περιοχή της” που μπορεί να αναφέρεται σε αυτή της Πάργας ή σε αυτή της κυβέρνησης των Επτανήσων.

Ο κόμης Μοτσενίγος αποστέλλει σήμερα την αλληλογραφία του στην Κωνσταντινούπολη και είχε την καλή διάθεση να μου κοινοποιήσει την επιστολή του στον κόμη Ιταλίνσκι , του περιγράφει τις ίδιες φρικαλεότητες λέγοντας του ότι έγιναν μετά συνθηκολόγηση κυρωμένη και υπογεγραμμένη από τον Βελή πασά, υιό του υπό την διπλή του ιδιότητα υιού του πασά και διοικητή του στρατού του έναντι του Σουλίου, και μετά που αυτός ο ίδιος Βελή είχε στείλει το μπουγιουρντί του στην Πάργα για να καλέσει τους Παργινούς να δεχτούν τους Σουλιώτες στην περιοχή τους, προσκαλει τον κ. Ιταλίνσκι να ξεκινήσει μια διαπραγμάτευση με το Διβάνι για να κάνει να σταματήσει η  φοβερή δίωξη του πασά εναντίον ανδρών οι οποίοι είχαν γίνει δεκτοί να συνθηκολογήσουν. Του σημειώνει επίσης ότι μέχρι να υπάρξει μια επίσημη εντολή από τον αυτοκράτορα θα παρέχει την προστασία του στους καταφυγόντες Σουλιώτες σε αυτά τα νησιά και πως ότι και να γίνει  είναι αποφασισμένος να μην τους παραδώσει στον δήμιο τους.

Επωφελήθηκα της επιστολής του κόμη Μοτσενίγου για να γνωρίσω όλα αυτά τα γεγονότα στον στρατηγό Μπρύν (Brune), αυτός ο πρεσβευτής με προσκάλεσε την στιγμή της επανάληψης των εχθροπραξιών, να τον κρατήσω ενήμερο πάνω σε ότι θα συνέβαινε στα νησιά και στον περίγυρο. Κατά συνέπεια τέθηκα σε αλληλογραφία μαζί του, πεισμένος ότι θα το εγκρίνετε.

 

Σχετικά με την χρονολόγηση των γεγονότων ας σημειωθεί ότι προφανώς παραμένει ζητούμενο η εναρμονισμένη σύνδεση της πρώτης ανακωχής, της αναχώρησης από το Σούλι με την άφιξη στα όρια της Πάργας και αναμονή εκεί καθώς και με την ανατίναξη και με τα διαδραματισθέντα στο Ζάλογγο ώστε να προκύπτει η εικόνα χωρίς αντιφάσεις ή χρονικά κενά.

Δυσκολία προκύπτει ιδιαίτερα από τις ημερομηνίες που δίνει ο Ρομιέ στην αναφορά του της 13ης Δεκέμβρη (Γρηγ.) (βλ. ανάρτηση 16) που φαίνονται λαθεμένες και απαιτείται πιο αναλυτική αξιολόγηση.

Τουλάχιστον σε αυτήν την αναφορά που παρουσιάζεται στην σημερινή ανάρτηση, η πληροφορία ότι ο Μοτσενίγος απέστειλε τον αξιωματικό του στον Αλή την 1η Ιανουαρίου (Γρηγ) χωρίς να γνωρίζει τα περί Ζαλόγγου, κάνει πολύ πιθανό να ήτανε εξελίξεις 2 -3 ημερών όπως δηλαδή διασώζει ο Αραβαντινός που αναφέρει την 16η και 17η Δεκέμβρη προφανώς στο Ιουλιανό δηλ. 28 και 29 Δεκέμβρη στο Γρηγοριανό.

Σε μια μελλοντική ανάρτηση θα επιχειρηθεί η συνολική και συγκριτική αξιολόγηση των ημερομηνιών για τα γεγονότα του τέλους, από όλες τις πηγές.

Τέλος η αλληλογραφία με τους πρεσβευτές στην Πύλη ( Ρωσίας: Ιταλίνσκι και Γαλλίας: Μπρύν) δίνει ελπίδες για μελλοντική αποκάλυψη αρχειακών τεκμηρίων που θα φωτίζουν καλύτερα τα γεγονότα τουλάχιστον ως προς την χρονολόγηση τους.

 

 

Πηγή: ADEL/ 57CP Il.Ion. tm 4