013. Η πλάστιγγα γέρνει κι’άλλο: 8/10/1803
Ο Ρομιέ έχοντας πλήρη συνείδηση της σοβαρότητας των εξελίξεων στο Σούλι, στην αναφορά της 15ης Οκτωβρίου 1803 κρίνει σκόπιμο να αναφέρει στον υπουργό του ότι έχει οκτώ μέρες να λάβει νέα από Αλβανία και ότι αναμένει ενημέρωση από στιγμή σε στιγμή.
Οι πληροφορίες πράγματι ήρθαν την επομένη, και με συμπλήρωμα στο κείμενο με ημερομηνία 16 Οκτωβρίου δίνει τις λεπτομέρειες της μάχης της 8ης Οκτωβρίου.
Περιγράφει μια νικηφόρα αντίσταση των Σουλιωτών στον οικισμό του Σουλίου μέχρι την προσβολή τους από τα νώτα τους, που οδήγησε στην εγκατάλειψη του οικισμού του Σουλίου και μετακίνηση τους στην Κιάφα.
Σημαντικό είναι επίσης το ότι δεν αναφέρει τίποτε για προδοσία σε σχέση με το μονοπάτι πρόσβασης που χρησιμοποίησαν οι Τούρκοι.
Χαρακτηριστικό της σημασίας των γεγονότων είναι και η ταχύτατη διάδοση της πληροφορίας που έφθασε στην Κέρκυρα σε 7 ημέρες.
Η περιγραφή των εξελίξεων από τον Ρομιέ έχει ως εξής:
Στις 8 Οκτωβρίου ο Αλή πασάς των Ιωαννίνων επιτέθηκε στους Σουλιώτες με ένα σώμα 12.000 ανδρών στο σημείο του Μεγάλου Σουλίου , πρώτη κώμη έξω από την χαράδρα. Μετά 5-6 ώρες μάχης οι Σουλιώτες κατόρθωσαν να εκτρέψουν το σώμα που είχαν μπροστά τους. Είχαν σκοτώσει 150 άνδρες του πασά και είχαν πάρει τρεις σημαίες όταν αντιλήφθηκαν ότι ένα σώμα Αλβανών είχε εισχωρήσει στα νώτα τους από μονοπάτια που θεωρούσαν αδιάβατα. Υποχρεώθηκαν να υποχωρήσουν εγκαταλείποντας το Μεγάλο Σούλι για να πάνε να προστατεύσουν την είσοδο της χαράδρας τους στο σημείο της Κιάφας. Δεν είχαν παρά 4 σκοτωμένους μεταξύ των οποίων μία γυναίκα και 7 τραυματίες. Αυτή η φυλή βρίσκεται τρεχόντως κλεισμένη μέσα στα βράχια της περικυκλωμένη από παντού. Η μάχιμη στρατιωτική της δύναμη είναι 1.000 άνδρες, 600 γυναίκες και 150 παιδιά ηλικίας 10-15 ετών.
Αυτοί που γνωρίζουν τα εφόδια τους βεβαιώνουν ότι, με εξαίρεση ενός θαύματος της Θείας Πρόνοιας, δεν μπορούν να αντισταθούν πλέον των τριών μηνών στην ευνοϊκότερη γιαυτούς υπόθεση.
Εάν είχαν 300 ή 400 βενετσιάνικα τσεκίνια θα μπορούσαν να σωθούν, αυτό το ποσό θα τους έφθανε να κερδίσουν μερικούς αρχηγούς από τους εχθρούς τους και να επιχειρήσουν ένα ευνοικό αντιπερισπασμό. Από μέρα σε μέρα περιμένω νέα για την συνέχεια αυτής της υπόθεσης. Μπορώ να σας βεβαιώσω ότι υπήρξα μάρτυς της γενικής αίσθησης που διέγειρε αυτή η είδηση, χθες σε μια δημόσια γιορτή προσφερόμενη από τον Ρώσο στρατηγό. Όλος ο κόσμος σε αυτήν την πόλη, χωρίς διάκριση θέσης και πεποιθήσεων εύχεται για την συντήρηση αυτής της φυλής που την βλέπουν όπως τους υπόλοιπους έλληνες.
Εξαιρώ όμως δύο ή τρεις οικογένειες, καθώς και Τούρκους και τον γαλλικό εμπορικό οίκο που είναι εδώ, και ένας συνεταίρος είναι πλάι στον πασά, για τον οποίο σημειώνει ότι θα έδινε το αίμα του και θα επιθυμούσαν να έχουν χίλια μπράτσα για να τον υπερασπιστούν.
Αν οι Σουλιώτες υποκύψουν, όπως είναι επίφοβο, ο Αλή πασάς θα μπορεί να αψηφίσει όλους όσοι θα θέλανε να του επιτεθούν. Τα βουνά του Σουλίου θα του πρόσφεραν μια απόρθητη θέση στην είσοδο των τριών μεγάλων διεξόδων, της Πάργας, της Πρέβεζας και της Άρτας.
Πρέπει να σημειωθεί ότι ο Ρομιέ χρησιμοποιεί το γαλλικό δημοκρατικό ημερολόγιο στις ημερομηνίες που δίνει. Έτσι η μάχη στον οικισμό του Σουλίου δίνεται ότι έγινε στις 15 Vendemiaire έτους 12 που αντιστοιχεί στις 8 Οκτωβρίου 1803 (ημέρα σάββατο ) στο Γρηγοριανό ημερολόγιο.
Η αντιστοιχία στο Ιουλιανό είναι 26 Σεπτεμβρίου και έτσι ουσιαστικά προκύπτει συμφωνία με τη γνωστή ημερομηνία από άλλες πηγές όπου αναφέρεται η 25η Σεπτεμβρίου.
Το ποιό ημερολόγιο χρησιμοποιούν οι συντάκτες στην αλληλογραφία αποδεικνύεται κρίσιμο στην εύστοχη αξιολόγηση των κειμένων που διασώζονται από εκείνη την εποχή, όπως θα φανεί και σε επόμενες αναρτήσεις.
Τέλος ενδιαφέρον έχουν και οι άγνωστες λεπτομέρειες της μάχης ( δυνάμεις, διάρκεια, απώλειες των δύο μερών) που υποστηρίζουν την αξιοπιστία των πηγών του Ρομιέ. Η εκτίμηση όμως ότι υπήρχε περιθώριο εξαγοράς κάποιων Τσαμαγάδων από τους Σουλιώτες ίσως είναι πολύ υποκειμενική.
Πηγή: ADEL 57CP Il.Ion. tm 3